Een tekort aan vitamine B12 kan voor diverse gezondheidsklachten zorgen, zoals vermoeidheid, tintelingen in de ledematen en geheugenproblemen. Om een B12-tekort vast te stellen, kan de huisarts verschillende bloedtesten aanvragen. In dit artikel leggen we uit welke bloedtesten er bestaan, hoe ze werken en wat de testresultaten betekenen.
Vier soorten bloedtesten bij een B12-tekort
Veel mensen lopen jarenlang rond met onduidelijke klachten voordat uiteindelijk de diagnose vitamine B12-tekort wordt gesteld. Om dit tekort vast te stellen, kunnen vier verschillende bloedtesten worden gebruikt.
- Serum B12 (totaal B12)
- Actief B12 (Holo-TC)
- MMA (Methylmalonzuur)
- Homocysteïne
We bespreken hieronder hoe elke test werkt, wanneer deze wordt ingezet en hoe de resultaten worden beoordeeld.
1. Serum B12
De serum B12-test is de meest gebruikte test in de praktijk om een vitamine B12-tekort op te sporen. Deze test meet de totale hoeveelheid vitamine B12 in het bloed. Een waarde onder de 148 pmol/L wijst in de richting van een tekort. Tussen de 148 pmol/L en 250 pmol/L bevindt zich een zogenaamd “grijs gebied”, waarin de waarden niet direct uitsluitsel geven. In dat geval kunnen aanvullende testen, zoals MMA en homocysteïne, worden uitgevoerd.
Betekenis van de serum B12-uitslag:
- < 148 pmol/L: Vitamine B12-tekort in het bloed is aangetoond, behandeling is aanbevolen.
- 148 – 250 pmol/L: Het grijze gebied. Mogelijk B12-tekort, aanvullende testen zijn nodig.
- > 250 pmol/L: Als er klachten zijn die passen bij een B12-tekort is het belangrijk om aanvullende bloedtesten te doen of over 3 maanden nogmaals testen om te kijken of de waarde ook gedaald is.
Het is belangrijk om te weten dat de serum B12-test soms een vertekend beeld kan geven. Een normale waarde sluit een tekort niet altijd uit, vooral als er klachten aanwezig zijn.
Hier kun je het stroomdiagram diagnose vitamine B12 bekijken: Beslisboom diagnose B12-tekort
2. Actief B12 (Holo-TC)
De Actief B12-test meet alleen het deel van de vitamine B12 dat beschikbaar is voor opname door de cellen. Deze test kan eerder een tekort aantonen dan de serum B12-test. De test wordt steeds vaker gebruikt als vervanging voor de serum B12-test.
Betekenis van de Actief B12-uitslag:
- < 35 pmol/L: Tekort zeer waarschijnlijk.
- 35 – 50 pmol/L: Aanvullend onderzoek naar MMA en homocysteïne noodzakelijk.
- > 50 pmol/L: Tekort onwaarschijnlijk, maar bij klachten die passen bij een B12-tekort wordt er geadviseerd na 3 maanden nog eens de bloedtesten te herhalen.
De Actief B12-test is nauwkeuriger dan de serum B12-test en kan een tekort eerder signaleren. Hierdoor kan sneller gestart worden met een behandeling.
Hier kun je het stroomdiagram diagnose vitamine B12 bekijken: Beslisboom diagnose B12-tekort
3. MMA (Methylmalonzuur)
De MMA-test wordt uitgevoerd wanneer de serum B12- en Actief B12-test geen uitsluitsel bieden. MMA wordt in het lichaam afgebroken met behulp van vitamine B12. Als er te weinig B12 is, stijgt de hoeveelheid MMA in het bloed of de urine.
Betekenis van de MMA-uitslag:
- MMA verhoogd: B12-tekort waarschijnlijk, vooral als de waarde van foliumzuur normaal of hoog is.
- Zowel MMA als homocysteïne te hoog: B12-tekort aangetoond.
- MMA normaal: Kleinere kans op een tekort, maar het kan niet volledig worden uitgesloten.
De referentiewaarde voor MMA ligt meestal tussen de 210 en 480 nmol/L. Bij nierproblemen kan de MMA-waarde hoger zijn, zonder dat er sprake is van een B12-tekort.
Hier kun je het stroomdiagram diagnose vitamine B12 bekijken: Beslisboom diagnose B12-tekort
4. Homocysteïne
De homocysteïne-test wordt meestal samen met de MMA-test uitgevoerd. Een verhoogd homocysteïne-gehalte kan wijzen op een B12-tekort, maar ook op een tekort aan foliumzuur of vitamine B6. Daarom worden deze waarden vaak tegelijkertijd gemeten.
Betekenis van de homocysteïne-uitslag:
- Homocysteïne verhoogd: Kan wijzen op een B12-tekort, vooral als foliumzuur en vitamine B6 normaal zijn.
- Homocysteïne normaal: Kans op een B12-tekort is kleiner, maar niet uitgesloten.
De bovengrens van homocysteïne ligt meestal rond de 15 μmol/L. Bij duidelijke klachten kan het verstandig zijn om, zelfs met normale waarden, de test na enkele maanden te herhalen.
Hier kun je het stroomdiagram diagnose vitamine B12 bekijken: Beslisboom diagnose B12-tekort
Bloedtesten B12- tekort: Niet alles wat afwijkt is te meten
Het kan in de praktijk erg lastig zijn om een vitamine B12-tekort aan te tonen. Vooral als de (huis)arts weinig kennis heeft over B12 en zich blind blijft staren op de bloeduitslagen. De klachten van de patiënt zouden leidend horen te zijn maar vaak is dat dus niet zo. Het is fijn om te weten dat er dus verschillende bloedtesten zijn die een tekort aan kunnen tonen. Het is wel belangrijk om te weten dat deze testen niet bedoeld zijn om een B12 tekort uit te sluiten. Wil je meer weten over de bovenstaande genoemde bloedtesten en het aantonen van een tekort, lees dan ook even dit artikel: Niet alles wat afwijkt is te meten van Bruce Wolffenbuttel uit 2018.
Bloedwaarden bij kinderen
Al de bovengenoemde bloedtesten kunnen ook bij kinderen worden uitgevoerd om een B12 tekort op te sporen. Houdt er rekening mee dat de referentiewaarden van bovenstaande bloeduitslagen van toepassing zijn bij volwassenen. Bij kinderen gelden er namelijk hele andere referentiewaarden. Kijk voor meer informatie over een vitamine B12-tekort bij kinderen eens op deze website.
Wanneer is behandeling nodig?
Als uit de bloeduitslagen blijkt dat er sprake is van een B12-tekort, kan er worden gestart met vitamine B12-injecties. De behandeling start meestal snel, vooral als er kans is op neurologische schade. Het monitoren van het effect van de behandeling kan niet via een nieuwe serum B12- of Actief B12-test, omdat deze waarden verhoogd blijven door de injecties.
Belang van klachten bij de diagnose
Bij de diagnose van een B12-tekort zijn de klachten van de patiënt minstens zo belangrijk als de testresultaten. Zelfs als de bloedwaarden zich in het grijze gebied (148-250 pmol/L) bevinden, kan een behandeling worden gestart op basis van de klachten. Dit komt doordat geen enkele test als “gouden standaard” wordt gezien voor de diagnose van een B12-tekort.
Vermoeden B12-tekort
Bij een vermoeden van een vitamine B12-tekort kunnen vier verschillende bloedtesten worden uitgevoerd: Serum B12, Actief B12, MMA en homocysteïne. De serum B12-test is het meest gebruikt, maar de Actief B12-test kan een tekort eerder opsporen. Bij twijfel over de uitslag van deze testen wordt aanvullend MMA en homocysteïne gemeten.
Vitamine B12-tekort de slopende sloper
De klachten spelen een belangrijke rol bij de diagnose, deze zouden leidend horen te zijn. Soms wordt gestart met een proefbehandeling als er sterke aanwijzingen zijn voor een tekort maar de bloedtesten dit nog niet laten zien. Tijdige diagnose en behandeling zijn hierbij ontzettend belangrijk om blijvende schade aan het zenuwstelsel te voorkomen.