Diëtetiek en vitamine B12 deficiëntie

Wel of niet een opnamestoornis
Als iemand een B12-tekort heeft, dan is het zaak om te kijken of er voldoende B12 in de voeding zit. Krijgt iemand voldoende via de voeding binnen, dan is er sprake van een opnamestoornis en ligt dit op het terrein van de dokter/internist en dient de patiënt naar de huisarts (terug)verwezen te worden. Ligt het aan de voeding, dan is een voedingsadvies/supplement gewenst.

Zwangerschap
Omdat een gezond mens een voorraad B12 heeft voor enkele jaren, kan er geen tekort ontstaan alleen door een zwangerschap. Wel verbruikt het lichaam dan meer B12, maar vanwege de voorraad is dat geen probleem.
Komt er wel een tekort aan het licht tijdens de zwangerschap dan is er een opanmestoornis en dient de patiënt naar de dokter doorgestuurd te worden.

Gastric Bypass
Na een Gastric Bypass wordt vitamine B12 niet goed meer opgenomen door een gebrek aan maagzuur en Intrinsic Factor. Ook de B12 uit de aanbevolen vitamines wordt niet meer goed opgenomen. Het functonele B12-tekort kan flinke klachten geven. Veel mensen krijgen hiervoor de B12-injecties, waardoor het opnameprobleem wordt omzeild.

Bij een opnamestoornis, die niet te herstellen is, hoort een behandeling met injecties. Bij een deficiënte voeding dient deze aangevuld te worden met B12-pillen.

Wordt iemand, gezien het klachtenpatroon, verdacht van een B12-tekort, adviseer dan geen vitamine B12-pillen. Er moet eerst getest worden op B12.
Voordat die test uitgevoerd wordt mag deze persoon de laatste twee maanden geen B12 bij geslikt hebben. In geval van smelttabletten moet misschien wel een halfjaar gewacht worden om te testen. Is er sprake van een laag-normale Totaal-B12 of laag-normale Actief-B12 (onderste 25% van het referentiebereik) dan dient er geprikt te worden op MMA en homocysteïne. Hiermee wordt eerder een functioneel tekort aangetoond. Dus een tekort op weefselniveau.

Bestaat er een vermoeden dat er sprake is van een probleem met B12, dan is het zaak geen B12 bij te laten slikken. Door het slikken van B12 wordt de eventuele diagnose B12-deficiëntie verdoezeld omdat de waarde hierdoor altijd wel iets hoger wordt.

Heeft iemand wel vitamine B12 bijgeslikt en ondanks dat een laag-normale waarde dan is dat een indicatie van een opnamestsoornis voor vitamine B12.

Vegetariër
Een vegetariër die dagelijks zuivelproducten gebruikt en enkele eieren per week zal hierdoor geen B12-tekort oplopen.
Als iemand toch voor de zekerheid iets bijslikt, dan is 100% ADH voldoende bovenop wat er in de voeding zit.
Blijft de B12-waarde dan nog aan de lage kant dan kan dat duiden op een opnameprobleem. Het is dan niet verstandig om hooggedoseerde B12 te gebruiken om van klachten af te komen.
Beter is dan enkele maanden niets aan B12 bij te slikken en daarna via de dokter de B12-status (B12 , MMA en homocysteïne) te laten bepalen. Bij een opnamestoornis is de behandeling met injecties.

Veganist/planteneter
In een veganistisch dieet zit van nature geen B12 en daarom moet men in deze situatie verdacht zijn op een B12-tekort. Hiertoe dient men sowieso B12 bij te slikken. Laat ook bewust zijn op producten met toegevoegde B12.
Een gezond persoon heeft een voorraad B12 (vooral in de lever) voor enkele jaren. Met dit voedingspatroon merkt men de eerste jaren dus niet dat er onvoldoende B12 binnenkomt.
Het is verstandig om eens per jaar de B12-waarde via de dokter te laten testen.
N.B. Een veganist heeft dezelfde kans op een opnamestoornis als een omnivoor. Het kan dus voorkomen dat een veganist ook aan de injecties zal moeten.
Een veganist slikt meestal flink B12 bij. Dit maakt de diagnose B12-opnamestoornis bij dit eetpatroon moeilijker te stellen

Foliumzuur voorschrijven mag alleen als een functioneel B12-tekort met zekerheid is uitgesloten. Dit kan namelijk de onbehandelde B12-gerelateerde klachten verergeren.
Bij een B12-probleem pas foliumzuur suppleren als de injecties zijn gestart.

De B12 in het bloed is van nature stabiel. Dat komt vanwege de grote lichaamsvoorraad (vooral in de lever) voor minstens 3 jaar.
Een tijdelijk tekort kan dus niet en ook niet door een zwangerschap en lactatieperiode.
Iemand met Anorexia Nervosa met een normale opname van B12 zal daarom eerder last van andere tekorten krijgen dan van B12.

Erfelijkheid. Een opnamestoornis komt in sommige families vaker voor. Wees hier op verdacht. Ook b.v. bij moeder en kind.

Samengaan met andere auto-immuunziekten. Mensen met een schildklierziekte (b.v. Hashimoto) hebben een grotere kans op een B12-probleem. En omgekeerd.

Kinderen kunnen ook deze B12-ziekte hebben. Wees extra attent als een van de ouders of broer/zus dit heeft.
Er zijn aanwijzingen dat de onderste referentiegrens voor kinderen <20 jaar hoger zou moeten zijn dat de normaal gebruikte ondergrens. Deze zouden voor deze groep leeftijdsafhankelijk bepaald moeten worden.

De ziekte waarbij de opname van vitamine B12 een defect vertoont, komt als een sluipmoordenaar. Zodra de opname lager wordt dan wat het lichaam verliest worden heel langzaam de lichaamsvoorraden opgesoupeerd. Door deze negatieve B12-balans komen er heel geleidelijk allerlei uiteenlopende klachten.
Omdat de vitamine B12 van groot belang is bij veel lichaamsfuncties kunnen deze klachten nogal verschillen per persoon.
De klachten kunnen al ontstaan bij z.g. laag-normale B12-waarden. Dus waarden die onderin het referentiegebied liggen. Als grove indicatie kun je stellen dat waarden onder de 300 pmol/l bij de standaardtest en onder de 50 pmol/l bij de Actief-B12 (Holo-TC) al een functioneel tekort kunnen betekenen.
Het is erg belangrijk dat dit probleem in een zo vroeg mogelijk stadium wordt herkend en behandeld. Dit vanwege de blijvende schade die ontstaat bij een te lang onbehandeld tekort.
Belangrijk is in deze fase om verdacht te zijn op een gestage daling van de B12-waarde in het bloed. Daarnaast zijn de markers MMA (methylmalonzuur) en homocysteïne belangrijk omdat hiermee een functioneel B12-tekort vaak eerder aangetoond kan worden.
In deze situatie kan het gebruiken van extra B12, vooral hoog gedoseerde of smelttabletten de diagnose "B12-deficiëntie"danig frustreren omdat deze effect hebben op de B12-waarde en op bovenstaande markers. M.a.w. als je (of de dokter) probeert kunstmatig iets aan de B12 te doen en je zou een B12-opnameprobleem hebben dan help je de juiste diagnose omzeep. Door de hogere waarde (ook door vroegere injecties) wordt een B12-tekort niet meer herkend en ook niet meer met bovenstaande markers. Bovendien kunnen de B12-gerelateerde klachten verergeren door het slikken van foliumzuur wat ook in de supplementen kan zitten.
In geval van klachten die veroorzaakt kunnen zijn door een functioneel B12-tekort is het dus zaak om in elk geval op B12, MMA en homocysteïne te testen alvorens bovenstaande supplementen te gebruiken.

In het geval van de ziekte van Addison-Biermer (ziekte waardoor vitamine B12 niet wordt opgenomen) wordt dit niet herkend, waardoor je de nodige behandeling met injecties niet op tijd krijgt.
De aanvulling via supplementen is te weinig om de klachten weg te nemen, maar voldoende om de diagnose te missen. De kans op blijvende schade is dan levensgroot.

Het aanbod aan B12-supplementen wordt steeds groter. En steeds wordt het meer bekend welke ernstige klachten een B12-tekort kan geven. De pillenhandel speelt hierop in met het aanbieden van B12-tabletten, -druppels -spray's en -smelttabletten e.d.. Vanwege bovenstaande is een waarschuwing hier zeker op zijn plaats. Vooral het gebruik van de smelttabletten doet de B12 flink hoger worden, ook als je een opnameprobleem hebt. Door de supplementen zal een functioneel B12-tekort heel moeilijk gesignaleerd worden.
Daarom is het van belang om niet met B12-supplementen te beginnen, maar eerst het bloed te laten testen op B12, MMA en homocysteïne.

B12-supplementen, inclusief B12-smelttabletten, zijn geen vervanger voor de B12-injecties.

Ook vanwege het feit dat bij ongeveer 35% van de patiënten met de ziekte van Addison-Biermer deze ziekte niet met tests aan te tonen is, maakt het moeilijk om na gebruik van b.v. smelttabletten nog de juiste diagnose te stellen. Een lage waarde maakt dit alles veel aannemelijker.
De medische wereld zal hier dus terdege op verdacht moeten zijn.

Als iemand bij de dokter komt met klachten die een B12-tekort doen vermoeden is het zaak om de arts te informeren over de gebruikte supplementen en zo ja welke.
De dokter zal hier goed rekening mee moeten houden om geen B12-deficiëntie te missen. Eventueel eerst enkele maanden zonder supplementen en daarna weer de B12-status testen.