Een vitamine B12-tekort kan verschillende oorzaken hebben en is een veelvoorkomend probleem bij mensen wereldwijd. Vitamine B12, ook bekend als cobalamine, is een essentiële voedingsstof die onder andere nodig is voor de aanmaak van rode bloedcellen en het goed functioneren van het zenuwstelsel. Een tekort aan vitamine B12 kan leiden tot vervelende symptomen zoals vermoeidheid, neurologische klachten en geheugenproblemen. In dit artikel bespreken we hoe een vitamine B12-tekort kan ontstaan.
Oorzaken B12-tekort: Inname- of opnameprobleem?
Bij een B12-tekort kan er sprake zijn van een inname- of een opname probleem. Vitamine B12 komt alleen voor in dierlijke producten zoals vlees, vis, eieren en zuivel. Vegetariërs en veganisten lopen daarom een verhoogd risico op een tekort. Daarom kunnen veganisten (zij gebruiken uitsluitend plantaardig voedsel) ook dezelfde klachten krijgen. We spreken dan van een inname probleem.
Je spreekt van een opname probleem als je ondanks dat je wel dierlijke producten binnenkrijgt, toch een vitamine B12-tekort hebt ontwikkeld. De opname van vitamine B12 is ingewikkeld en afwijkend van die van de andere vitamines en mineralen en kan op meerdere plaatsen in dit traject fout gaan. Bij een tekort aan B12 betekent dit dus bijna altijd dat er iets fout gaat bij de opname. Vanwege deze ingewikkeldheid is er geen enkele test die kan aantonen dat de opname in orde is.
Voorwaarden voor een goede B12-status
De belangrijkste voorwaarden om deze vitamine z’n werk te laten doen worden hieronder vermeld.
| 1. Het voedsel moet voldoende vitamine B12 bevatten 2. Voldoende maagzuur productie 3. Voldoende R-factor productie 4. Voldoende exocriene werking alvleesklier 5. Voldoende IF-productie 6. IF-antistoffen negatief 7. Pariëtaalcel-antistoffen negatief 8. De dunne darm (ileum) moet gezond zijn 9. De Enterohepatische B12-kringloop moet gezond zijn 10. Voldoende tranporteiwit in het bloed 11. Een normaal B12-metabolisme |
Een van de meest voorkomende oorzaken van een vitamine B12-tekort is een verstoorde opname in de maag en dunne darm. Door enzymen uit de pancreas wordt de verbinding met de R-factor verbroken en kan de B12 zich binden met de Intrinsic Factor. Deze IF is een glycoproteïne (eitwit) geproduceerd door de pariëtale cellen in de maagwand. De Intrinsic Factor maakt dat vitamine B12 opgenomen kan worden in het laatste deel van de dunne darm. Vervolgens wordt de B12 in het bloed gebonden aan transcobalamine (transporteiwit) en zo verder vervoerd.
>>>Meer over de opname van B12. Klik hier.
Tekorten kunnen in enkele gevallen ook ontstaan door een eiwitsplitsingsprobleem (door een tekort aan maagzuur en pepsine in de maag) en in het verlengde hiervan door langdurig gebruik van maagzuurremmers. Ook een (aangeboren) tekort aan transporteiwit of een gebrek aan R-factor kan een B12-tekort veroorzaken, als ook een verminderde alvleesklierwerking (exocriene pancreas-insufficiëntie).
Oorzaken B12-tekort: De ziekte van Addison-Biermer
Een andere oorzaak van een vitamine B12-tekort is pernicieuze anemie, ook wel bekend als Addison-Biermer. Deze ziekte wordt meetal veroorzaakt door een auto-immuunziekte. Bij deze aandoening produceert het lichaam antistoffen tegen de pariëtale cellen in de maag, die verantwoordelijk zijn voor de productie van intrinsic factor. Hierdoor kan de opname van vitamine B12 verstoord worden en een tekort ontstaan.
D.m.v. een bloedtest Anti-IF en Antistoffen tegen pariëtale cellen kun je hierop testen. Door de aanwezigheid van Intrinsic Factor-antistoffen en pariëtaalcel-antistoffen in het bloed, wordt de diagnose Addison-Biermer bevestigd. Maar let hierbij op! Een test kan het tekort aantonen maar nooit uitsluiten! Dus ook als er (nog) geen antistoffen in het bloed zijn aangetroffen, kan er wel degelijk sprake zijn van de ziekte van Addison-Biermer.
Darmziekten
Vitamine B12 wordt normaal gesproken opgenomen in het laatste deel van de dunne darm. Na een operatie aan de dunne darm of een ziekte hieraan (b.v. ziekte van Crohn, Coeliakie, bacteriële overgroei) kunnen ook de opname van Vitamine B12 in de dunne darm belemmeren. En ook aandoeningen aan de maag zoals de Helicobacter pylori (maagbacterie) kan de opname verstoren. Mensen met deze aandoeningen lopen daardoor een verhoogd risico op een vitamine B12-tekort. Ook kan een vislintworm zorgen dat je een B12-tekort krijgt.
Medicijnen
Naast problemen met de opname van vitamine B12 kunnen ook bepaalde medicijnen een rol spelen bij het ontstaan van een tekort. Zo kunnen bijvoorbeeld protonpompremmers, die vaak voorgeschreven worden voor de behandeling van maagzuurproblemen, de productie van maagzuur verminderen en daarmee ook de opname van vitamine B12 verstoren. Het medicijn Metformine kan ook een B12-tekort veroorzaken.
Soms kan door een hartklepprothese ook een B12- en/of foliumzuurtekort ontstaan. Hierbij worden de rode bloedcellen eerder afgebroken waardoor de behoefte aan B12 en foliumzuur groter is om het bloed weer aan te vullen. Het lichaam kan daardoor een tekort aan deze vitamine krijgen. Kijk hier voor meer informatie.
Intrinsic factor
De verdwijning van de Intrinsic factor vindt zijn oorzaak in een storing in het immuunsysteem. Het lichaam produceert dan antistoffen tegen de pariëtale cellen van de maag of tegen de Intrinsic Factor.
Ook een maagoperatie of een maagziekte kan de verdwijning van Intrinsic Factor veroorzaken. Mensen met een “buismaag” na slokdarmkanker lopen een groot risico op een B12-tekort. Na verwijdering van het laatste stuk van de dunnedarm wordt de B12 ook niet meer opgenomen. In deze drie gevallen moet na de operatie gestart worden met B12-injecties.
Ook een Gastric Bypass kan een B12-tekort veroorzaken. Mensen met Addison-Biermer hebben vaak een Chronische Gastritis type A (chronische ontsteking van het maagslijmvlies), maar hebben hier meestal geen last van. Deze Gastritis is ook verantwoordelijk voor het ontbreken van zoutzuur en pepsine in het maagsap van lijders aan deze ziekte. Deze gastritis doet heel langzaam de productie van maagzuur en Intrinsic Factor dalen. Dit proces kan wel enkele tientallen jaren duren tot de productie van maagzuur en Intrinsic Factor op nul is.
>>>Intrinsic factor: Dit eiwit is essentieel voor de opname van vitamine B12 in het lichaam.
In het bloed komen vaak antistoffen, zoals tegen Intrinsic Factor en tegen Pariëtale cellen, voor. Dit zijn de zoutzuur producerende cellen in het maagslijmvlies. De eerste antistoffen komen ongeveer voor bij ±75% en de tweede bij ±85% van de gevallen van A-B. Men beschouwt de ziekte daarom dan ook als een auto-immuunziekte. Vanwege de verminderde maagzuurproductie probeert het lichaam dit te corrigeren door de gastrine in het bloed te verhogen. Wanneer iemand geen maagzuurremmers gebruikt, dan is de verhoogde gastrine in het bloed van diagnostische betekenis bij het aantonen van deze ziekte. Ook een TC-deficiëntie kan de oorzaak zijn.
Kijk voor een uitgebreide lijst van oorzaken ook eens op de website van het B12 institute. Als je vermoedt dat je een vitamine B12-tekort hebt, is het verstandig om dit te laten controleren door een arts. Deze kan aan de hand van een bloedonderzoek vaststellen of er sprake is van een tekort, aanvullende onderzoeken laten uitvoeren naar de oorzaak van het B12-tekort en een behandeling voorschrijven.
Oorzaken vitamine B12-tekort
Een vitamine B12-tekort kan verschillende oorzaken hebben, variërend van problemen met de opname in de maag en dunne darm tot auto-immuunziekten en medicijngebruik.
Vitamine B12-tekort de slopende sloper
Het is belangrijk om alert te zijn op de symptomen van een tekort en indien nodig actie te ondernemen en bloed te laten testen.