Oppassen voor bloedarmoede na hartklep-operatie
Mensen met (een) mechanische hartklep(pen) kunnen geleidelijk aan een bloedarmoede (‘anemie’) ontwikkelen. Dat hoeft niet bij iedereen het geval te zijn, maar het kan wel na verloop van jaren ontstaan. Bij de zogenaamde ‘bioklepprothese’ van dierlijk of menselijk materiaal treedt dit niet op. 
Het gaat hier om een zogenoemde hemolytische anemie ofwel bloedarmoede ten gevolge van ‘klephemolyse’. Dit is de afbraak van de rode bloedcellen doordat zij mechanisch stuk slaan tegen de metalen hartklepprothese. Dit stukslaan is helaas niet te voorkomen. Hierdoor ontstaat bloedarmoede: het lichaam probeert continu de gewenste situatie te herstellen door een verhoogde aanmaak van nieuwe rode bloedcellen.

Diagnose
De verhoogde activiteit van het lichaam is in het bloed meetbaar door het aantal ‘reticulocyten’ te meten. Dit zijn voorstadia van volwassen rode bloedcellen (‘erythrocyten’) en zijn een maat voor de erythrocytenaanmaak in het beenmerg. Voor deze continue bloedaanmaak zijn bouwstoffen nodig zoals foliumzuur (= vitamine B11) en ook vitamine B12. Het beste kunnen altijd beide in het bloed gemeten worden. Van een ijzertekort is zelden of nooit sprake, omdat het lichaam het ijzer uit de kapot geslagen rode bloedcellen recyclet in nieuw gevormde bloedcellen. Bij dit type bloedarmoede is het dus zelden nodig de vervelende staalpillen te gebruiken. Het ijzergehalte kan bij twijfel het beste even gemeten worden in het bloed in de vorm van ‘ferritine’ (ijzeropslag-eiwit, een maat voor de totale ijzervoorraad in het lichaam). Vaak wordt alleen het losse ijzergehalte (‘serumijzer’) in het bloed geprikt, wat geen correcte voorstelling van zaken geeft.

Verschijnselen
In de loop der tijd kan iemand door de eigen in het lichaam aanwezige vitaminevoorraden heen raken. Het eerste door de foliumzuurvoorraad en pas na jaren van verhoogde behoefte door de vitamine B12-voorraad. Dan moeten deze voorraden bijgespijkerd worden, maar soms is de behoefte en/of het tekort zo groot dat hier via de voeding onvoldoende aan te voldoen valt. Dit aanvullen is nodig om te voorkomen dat het lichaam de steeds maar doorgaande bloedafbraak (hemolyse) op de kunstklep niet meer kan corrigeren en de bloedarmoede alsmaar toeneemt. Moeheid, slapte, hartkloppingen, conditiegebrek kunnen hier een gevolg van zijn.

Behandeling
Bij ernstige vitaminetekorten door dit type bloedarmoede is behandeling nodig met het slikken van foliumzuurtabletten en soms ook met vitamine B12-injecties in de spier. Foliumzuur moet per tablet (5 milligram per dag) worden voorgeschreven door een arts. Het bij de drogist verkrijgbare tabletje van 0,5 milligram is meestal te weinig en wordt bovendien niet vergoed door het ziekenfonds. Wanneer er zowel een tekort is aan foliumzuur als aan vitamine B12 dient eerst het B12-tekort gecorrigeerd te worden alvorens foliumzuur te starten. Vitamine B12 hoeft meestal maar hooguit drie tot vier keer per jaar bijgespoten te worden of kan zelfs na enkele injecties gestopt worden. Let op: bij antistolling zijn injecties in de spier op den duur minder wenselijk in verband met de kans op spierbloedingen. Daarom dienen dergelijke injecties bij voorkeur in de bovenarm te worden gegeven omdat een eventuele spierbloeding vroegtijdig ontdekt kan worden. Foliumzuur kan het beste chronisch worden gebruikt en is bovendien in deze dosering volstrekt onschadelijk. Bij minder ernstige tekorten van B-vitamines kunnen ook multivitamine- of B-complex-preparaten worden gebruikt. Foliumzuur zit in zeer veel voedingsmiddelen, terwijl vitamine B12 alleen in melkproducten, vlees, vis en eieren zit. Het is verstandig om na het vaststellen van de diagnose klephemolyse –bij mechanische kunstkleppen- na verloop van tijd altijd in meer of mindere mate preventief foliumzuur en/of een multivitaminepreparaat met alle B-vitamines te gaan gebruiken om een steeds ernstiger wordende bloedarmoede op termijn te voorkomen.

Met dank aan dr. P.H.J. Frissen, internist, Onze Lieve Vrouwe Gasthuis, Amsterdam

Bron: Hartezorg, nr. 2, juni 2003.
Met dank aan Martijne voor het opsturen van het artikel.